Հերոսապատում

«Այս անգամ էլ փրկվեցինք...»

Ղազար Սարուխանյան

«Այս անգամ էլ փրկվեցինք...»

44-օրյա պատերազմի հերոս Ղազար Սուրենի Սարուխանյանը ծնվել է 2001 թվականի մայիսի 29-ին Տավուշի մարզի Կոթի գյուղում: Տան միակ տղան էր, ունի մեկ քույր: Սովորել է Շահնազար Շահնազարյանի անվան միջնակարգ դպրոցում: Դասվարը՝ Խաչատրյան Անահիտը, Ղազարին նկարագրում է որպես յուրահատուկ և լուսավոր տղա:

-Ղազարը շատ էր սիրում կարդալ, հաշվել, երգել և նկարել: Կարելի է ասել, որ տարրական դասարանի բոլոր առարկաները սիրում էր, և բոլոր աշխատանքները սիրով էր կատարում: Ի տարբերություն հասակակից այլ տղաների Ղազարը չարաճճիություններ չէր անում, խելոք, հանգիստ և ժպտուն երեխա էր:  Պատրաստ էր իր ձեռքի եղածը կիսել ընկերների հետ:

Ղազարին բոլորը նկարագրում են որպես ընկերասեր և  բարի անձնավորություն: Ուսմասվարի՝ Թամարա Մելիքյանի խոսքով, Ղազարը խելացի և ընդունակ տղա էր: Սիրում էր նկարչությամբ զբաղվել, իր մտքերը շարադրել բանաստեղծության տեսքով և շատ լավ երգում էր:

– Հիշում եմ՝ մի անգամ դասից փախել էին, հենց մտա դասարան դիտողություն անելու առաջինն ինքը կանգնեց ու ժպտաց: Այնպիսի ժպիտով ասաց՝ ընկեր Մելիքյան, դե գնացել էինք մեր դասընկերոջը օգնենք փայտ ջարդենք: Ղազարը, որ ժպիտը դեմքին խոսեց, էլ ոչինչ չկարողացա ասել:

Ղազարի համադասարանցին՝ Կարենը պատմում է, որ բոլորին օգնող, համեստ և բարի տղա էր: Սիրում էր նկարել և քանդակագործությամբ զբաղվել։

– Հիշում եմ՝ մի անգամ Ղազարի հետ իրենց մեքենան «գողացել» էինք և գնացել, որ նա ինձ մեքենա վարել սովորեցներ։ Իր սովորացրածով եմ ես վարել սովորել։ Շատ մոտ էինք իրար հետ, համադասարանցի լինելուց բացի նաև հարևաններ ենք եղել։

Ղազարի հայրը, ով դեռ փոքր տարիքից կորցրել էր հայրիկին, որդու հետ կապված շատ նպատակներ ուներ.

– Տղաս կլիներ իմ թիկունքը, ու այն ինչ հայրս իմ համար չէր հասցրել անել ես կանեի տղայիս համար։ Ղազարին անվանեցինք հորս անունով, ու մեծանալով ասես Ղազարը բացի տղայից, համ ինձ հոր ջերմություն էր տալու, համ եղբայր էր լինելու համ ընկեր։ Ղազարն ինձ շարունակողն էր լինելու, բայց ճակատագրի հեգնանքով մարեց տանս լույսը, կորցրեցինք մեր տան ճրագին։ Հիշում եմ, մեքենա ունեինք ու իրեն սովորեցրել էի վարել, ընդամենը 11 տարեկան էր, ես կողքը նստում էի որպեսզի տեսնեմ կարողանում է վարել, թե ոչ, չեմ հիշում ինչ սխալ արեց ու բարկացա։ Ղազարն էլ իր մեջ նեղվել էր, սպասել, թե երբ եմ առանց մեքենայի դուրս գալու տնից, որ փորձի ուժերը։ Մի օր դաշտում եմ, էնպիսի տեղում որ մեր տունը երևում է, մեքենան էլ բակում կանգնած։ Որոշ ժամանակ անց հայացք գցեցի տեսնեմ մեքենան չկա։ Մեկ էլ տեսա, թե ոնց մեքենան բարձրացավ դեպի գյուղից դուրս, շրջադարձ արեց վերևում ու բարեհաջող հետ եկավ կանգնեց նույն տեղում։ Այնպես, ինչպես ես էի կայանել մեքենան, որ հանկարծ գլխի չընկնեմ, բայց չգիտեր, որ ես արդեն տեսել եմ իրեն։ Վերադառնալուն պես ասեցի՝ ապրես, որ կարողացար ինքնուրույն վարել մեքենան, ու դրանից հետո արդեն ինքնուրույն էր վարում։ Շատ նպատակներ ունեինք Ղազարի հետ կապված, բայց ցավոք ոչինչ էլ իրականություն չդարձավ, դրա փոխարեն մեզ միայն հետմահու շքանշաններ մնացին ու երբեք չլրացող դատարկություն։

Ղազարը ծառայության է անցել 2019 թվականի հուլիսի 10-ին Մատաղիսում։ Քույրը` Էլենը, պատմում է, որ Ղազարը բոլոր հարցերում լավատես էր, անգամ ամենադժվար իրավիճակներում էլ միշտ հույս էր տալիս: Վերջին անգամ քրոջ հետ խոսել է հոկտեմբերի 5-ին, Էլենի ծննդյան օրը:

-Ղազարի հետ խոսելու ընթացքում ասացի, որ իր մանկության ընկերը վիրավորվել է և տեսողությունը կորցրել, Ղազարն էլ մի պահ լռեց ու ասաց, որ կարևորը ողջ է, որ շատ մարդիկ կան, որ երկու աչքն էլ վրան է, բայց կենդանի չեն, ում  է պետք: Մենք պատկերացում անգամ չունեինք, որ Ղազարն էլ կարժանանար նույն ճակատագրին: Լավ կլիներ, որ թեկուզ մեկ աչքով, մեկ ոտքով, թեկուզ ոտքերը կտրված, բայց գոնե տուն գար: Ղազարը հավանած աղջիկ ուներ, բայց նրան դեռ չէր ասել իր զգացմունքների մասին: Մտածում էր՝ վերադարձից հետո կասի: Երբ իր իրերը մեզ տվեցին, զինվորական գրքույկի մեջ այդ աղջկա նկարն էր դրված՝ գլխարկով, կանաչ աչքերով, ուսերին թափված մազերով: Այդ նեղ օրերին այնքա՜ն խնամքով է այդ նկարը պահել, որ հանկարծ չճմրթվի, չկեղտոտվի, չպատռվի:

Ղազարի հավանած աղջիկը իրենց գյուղից է: Հերոսը մտածում էր՝ երբ վերադառնա, այդ ժամանակ էլ զգացմունքների մասին կասի նրան:

Ղազարի մայրը՝ տիկին Նաիրան պատմում է, որ տղան դեռ ծնվելուց պայքարել է իր կյանքի համար, բժիշկները երեք օր էին տվել, եթե հաղթահարեր, ուրեմն կապրեր.

-Ղազարս հաղթահարեց ու ապրեց։ Բայց չգիտեինք, որ ապրելու համար ընդամենը 19 տարի էր տրված։ Դեռ մանկուց խելոք ու կարգապահ է եղել, ամեն ինչին ուշադիր էր ու ցանկացած փոքր բանից ուրախանում էր։ Հիշում եմ, հենց գարունը բացվում էր, գնում մանուշակներ էր հավաքում մեր այգուց ու հետևին թաքցրած բերում նվիրում էր մեզ։ Ես միշտ հպարտացել եմ տղայովս, չնայած իր փոքր տարիքին շատ հասուն էր, աշխատասեր ու չտրտնջացող։ Եթե ինչ որ գործ լիներ, առաջինը ինքը կվազեր, կամ եթե գյուղում մեկին օգնելու բան լիներ, կօգներ անշահախնդիր։

Բանակ ճանապարհեցինք, ամեն ինչ լավ էր, ծառայությունը լավ էր անցնում։ Հիշում եմ որ արձակուրդ էր եկել, բանաստեղծական տողեր գրելու, նկարելու շնորհք ուներ, իր փոքր նոթատետրի մեջ բանստեղծություն էր գրել՝

 

Զինվոր Որդին կանգնած է պոստում, մութ ցրտին

Մայրն աղոթում է արցունքը աչքին,

Որ իր մինուճար ու անգին բալին

Չդիպչի հանկարծ փամփուշտը մարմնին,

Իսկ որդին պոստում՝ զենքը իր ձեռքին

Մտովի տանն է, իր թանկ մոր կողքին

Ու անց են կացնում օրերը այդպես

Մինչ գա ամառ 2021

Որ ողջ ու առողջ տուն վերադառնա

Ու ծնողների ջերմությունը զգա։

 

Կարդացի այս տողերն ու հուզվեցի, սկսեցի լացել, ասեցի, որ ինչի՞ է նման տողեր գրել, ինձ ավելի շատ անհանգստացրել էր բանաստեղծության 4-րդ տողը, եկավ փաթաթվեց, համբուրեց ու ասեց՝ մամ, դե հո չեմ գրել, որ իրականություն դառնա, ու սկսեց ծիծաղել։ Ինչ իմանայինք, որ ամեն ինչ այսպես կդասավորվեր։ Երբ պատերազմը սկսվել էր, ամուսինս տղայիս ասել էր, որ եթե զանգելու հնարավորություն լինի անպայման մայրիկին զանգի, քանի որ ես շատ անհանգիստ էի ու շատ ծանր էի տանում։ Շատ քիչ է զանգել, մի քանի օրը մեկ, վերջին անգամ հոկտեմբերի 8-ին զանգեց, երևի մի քանի վայրկյան տևեց խոսակցությունը, ասեց, որ լավ է, ուրիշ տեղ են, ու բարևներ փոխանցեմ հայրիկին ու քույրիկին, ու որ էլի կզանգի։ Զանգից հետո 4-րդ օրը ասեցին դեպքի մասին։

Ծառայակից ընկերների խոսքով Ղազարը շատ հանդուրժող և համբերատար տղա էր: Վահեն պատմում է, որ Ղազարը իրենց դիրքի ավագն է եղել, նրա համար ընկերասիրությունը բարձրագույն արժեք է եղել.

-Ղազարին որպես սերժանտ և դիրքի ավագ հասնում էր 8 ժամ քնելու ժամանակ, բայց ինքը այդ 8 ժամից միայն 4-ն էր քնում, մնացած 4-ը տրամադրում էր մեզ հետ շփմանը: Մեր ջոկի տղաները բոլորն էլ շատ լավն էին, պատերազմի ժամանակ ինչպես պարապունքների ժամանակ մենք մեր ջոկով գնացինք: Առաջին բանը, որ տպավորվեց մեր մեջ անօդաչուի հարվածն էր, որից բարեբախտաբար ոչ մեկս չվնասվեցինք: Մենք նայեցինք իրար ու Ղազարն ասաց, որ այս անգամ էլ փրկվեցինք, գնանք տեսնենք վերջը ինչ է լինելու: Ղազարի այս խոսքերը տպավորվել է մեջս: Նա հիանալի տղա և անդավաճան ընկեր էր:

Ղազարի վաշտի ավագը՝ Վահեն, Ղազարին նկարագրում է որպես հանգիստ, լուրջ ու համեստ մարդու: Ըստ Վահեի Ղազարը շատ հավասարակշռված մարդ էր.

-Որպես վաշտի ավագ, ես շատերի հետ տարաձայնություններ եմ ունեցել, բայց Ղազարի հետ երբեք ոչ մի խնդիր չի եղել: Նա եթե խնդիրը չհարթեր հաստատ խնդիրներ չէր ստեղծի: Պատերազմի ժամանակ էլ ես վստահ էի, որ նա ընկերների կողքից մի քայլ անգամ հեռու չի գնա:

Ղազարը զոհվել է հոկտեմբերի 10-ին՝ Մատաղիսի համար մղվող մարտերում: Հողարկավորված է հարազատ Կոթիում: Հետմահու պարգևատրվել է ԱՀ «Մարտական ծառայության» մեդալով։

 

Նյութը՝ Banak.info-ից
12.06.2022