Հավանած աղջիկ ուներ
2001 թվականի մայիսի 29-ին ծնված Ղազար Սուրենի Սրուխանյանը բանակ է զորակոչվել 2019 թվականի հուլիս 10-ին: Մատաղիսի 111 դիրքի ավագ, կրտսեր սերժանտը 1 տարի 2 ամսվա ծառայող էր, երբ սկսվում է պատերազմը: Օրեր շարունակ անհանգստության ու անորոշության մեջ գտնվող ընտանիքը բաղձալի զանգը ստանում է հոկտեմբերի սկզբին:
«Սեպտեմբերի 27-ին ինքը դիրքերում էր ու միանգամից ներգրավվում է թեժ մարտերում: Ուրախ էր, ծիծաղը շուրթերին, այնպես էր խոսում, կարծես պատերազմի մեջ չէր... Ես գիտեմ, որ թուրքից ամեն ինչ սպասելի է, որ նա դարանակալ ու ոխակալ է, բայց մինչև վերջին օրը հույսս չեմ կորցրել, որ եղբորս բան չի պատահի», - Aysor.am-ի հետ զրույցում պատմեց մերօրյա հերոսի քույրը՝ Էլեն Սարուխանյանը։
Քույր ու եղբայր վերջին անգամ զրուցել են հոկտեմբերի 5-ին. Ղազարն Էլենին էր զանգել՝ ծնունդը շնորհավորելու:
«Մատաղիսից հեռու ենք, մեզ ապահով տեղ են բերել», - քրոջը հանգստացրեց զինվոր եղբայրն ու այս անգամ շուրջ մեկ ժամ խոսեց ու անկեղծացավ:
«Ասեց, որ ամեն օր իրեն լեյտենանտի կոչում են առաջարկելիս եղել, բայց հրաժարվել է: Սերժանիտի կոչումն էլ չէր ուզում, քանի անգամ մերժել էր, բայց հակառակ իր մերժումներին՝ կրտսեր սերժանտ տվեցին... Մինչև հոկտեմբերի 5-ն իրենք թեժ կռիվների մեջ են եղել, հետո հերթափոխ էին իրականացրել, գնացել էին հանգստանալու ու նորից առաջնագիծ բարձրանալու... Երկար ժամանակ էր, որ չէինք խոսել, կարոտել էինք միմյանց: Եղբայրս, որքան էլ ամուր է, միևնույն է՝ իր վրա շատ էր ազդել զինընկերների մահը: Իրենց նահանջ են տված եղել: Պատմում էր, որ չորս կողմը վիրավորներ են եղել, ու տղաները չգիտեին՝ փախչե՞լ, թե՞ մնալ ու վիրավորներին օգնել... Սարսափելի վիճակ է եղել: Ինձ հույս էր տալիս, ասում՝ «ամեն ինչ լավ ա լինելու, պիտի գամ, այլ տարբերակ չկա»... Իրար հետ շատ կապված ենք, իրարից գաղտնիքներ չունենք: Վստահելի ընկեր է իմ համար, ցանկացած հարցով կարող եմ հետը խոսել, ու դրա մասին միայն երկուսով իմանայինք, նույնիսկ ծնողներս չիմանային։ Մեզ ճանաչողներն ասում են, որ մենք քույր ու եղբոր իսկական օրինակ ենք, որ մեր նման կապված, իրար նվիրված շատ քչերն են լինում», - կարոտով հիշեց զրուցակիցս:
Ղազարի մանկության ընկերը «Եղնիկներում» էր ծառայում, պատերազմի օրերին կորցրել էր աչքը: Երբ քույրը տեղեկացրեց ընկերոջ հետ կատարվածը՝ Ղազարը հուզվեց, նեղվեց, բայց վայրկյաններ անց իրեն ու քրոջը մխիթարեց:
«Մարդիկ կան՝ երկու աչքն էլ վրեն է, բայց տեսնել չեն կարող, ողջ չեն, ո՞ւմ է պետք... Չգիտեր, որ իրեն էլ նույն ճակատագիրն է սպասվում», - արտասվելով ասաց Էլենը։
Հոկտեմբերի 8-ի առավոտյան էլ մայրիկի հետ է խոսել, նրա միջոցով հորն ու քրոջը բարևներ փոխանցել: Այնուհետև, մինչև հոկտեմբերի 12-ն ընտանիքը որդուց տեղեկություն չի ունեցել...
Նկատում եմ՝ զրույցի ամբողջ ընթացքում Էլենը եղբոր մասին «զոհվել» բառը չի օգտագործում: Ավելին՝ ներկայով է պատմում, այնպես, կարծես հենց կողքին նստած հարազատի մասին է խոսում:
«Ամսի 12-ին զանգահարեցին մեզ, սկզբից չասեցին իրականությունը, միայն ասեցին, որ վիրավորներ են բերել, գնանք: Հասկացանք, որ ինչ-որ բան այն չի... Հայրս գնաց հիվանդանոց, բայց ճանապարհին նրան ասել էին, թե ինչ է եղել: Մենք հետո իմացանք, որ հոկտեմբերի 11-ին արդեն նրան Հայաստան բերած են եղել, փաստորեն, դեպքը տեղի է ունեցել 8-12-ն ընկած հատվածում... Այս ընթացքում շատ եմ փորձել փնտրել մարդկանց, որոնք այդ օրերին իր կողքին են եղել: Շտաբի պետի հետ կարողացա խոսել, իմացա, որ այդ դեպքի ժամանակ միասին են եղել», - մանրամասնեց հերոսի քույրը։
Առաջադրանք են կատարել՝ բարձունք պետք է գրավեին: Այդ պահին երեքով են եղել, երկուսը վիրավորվել են, Ղազարն՝ անմահացել... Այնինչ, ժպիտը շուրթերին տղան միշտ լավատես էր ու վստահեցնում էր՝ «կգամ, անպայման կգամ, բայց հիշեք, որ ամեն բան այս կյանքում ժամանակավոր է»:
Ղազար Սարուխանյանը Տավուշից է, սահմանամերձ Կոթիից: Դպրոցն ավարտելուց հետո ծնողների հետ տեղափոխվել էր մայրաքաղաք՝ ուսանող քրոջ մոտ: Հավանաբար այն գիտակցումը, որ շուտով պետք է ծառայության մեկներ ու ուսումը կիսատ կմնար, նրան հետ էր պահում համալսարան ընդունվելու մտքից: Իր համար աշխատանք էր գտել՝ սննդի կետերից մեկում խորոված էր պատրաստում:
Մեկնելուց առաջ նաև պատրաստվել, 10-ից 10 էր ստացել ու վարորդական իրավունք ձեռք բերել: Թեև, որպես զինվորական, մեքենայի ղեկին նստել չէր ուզում:
«Այսպես ես մեկ հոգու համար եմ պատասխանատու՝ միայն իմ, իսկ եթե ղեկին լինեմ, մեքենայում գտնվող բոլոր զինվորների համար պիտի պատասխանատվություն կրեմ», - գիտակցում էր նա:
Հավատում էր ճակատագրին, հենց դրա համար էլ զորակոչվելիս, քրոջ խոսքով, «ուչեբկա» չուզեց քաշել.
«Ճակատիս ինչ գրած է, դա էլ կլինի», - ասաց նա ու միանգամից «ընկավ» Մատաղիս: Ամիսներ անց՝ 2020-ի փետրվարին նրան ուղարկեցին Հոկտեմբերյան՝ սերժանտական դասընթացների: Հարազատները վերջին անգամ նրան հենց այդ ժամանակ են տեսել:
Արդեն իսկ ապագայի հետ կապված ծրագրեր ուներ. զորացրվելուց հետո պատրաստվում էր բացը լրացնել ու ԲՈՒՀ ընդունվել... Վստահ էր՝ պատերազմի մասնակից լինելն առավելություն կդիտվեր ու ընդունելության համար պարապելու վրա ժամանակ չէր կորցնի: Դպրոցում ընդունակ, լավ սովորող աշակերտ է եղել, դասը սերտելու համար նրան ժամեր պետք չէին, բավական էր ուղղակի դասարանում ուսուցչին ուշադիր լսել:
«Ուզում եմ, որ գյուղից վառոդի հոտը վերանա, մանուկներն ապրեն ու մեծանան խաղաղ երկնքի տակ» հայրենասիրական թեմայով շարադրության մեջ ընդգծել էր Ղազարն, ով հանուն այդ խաղաղության էլ իր կյանքը զոհեց:
Գյուղ վերադառնալու ցանկություն չուներ, Երևանում տուն էր ուզում գնել: Էլենն արտասվելով մեջբերում է եղբոր խոսքերը.
««Գամ, կպնենք գործին, մի տուն առնենք: Մինչև տուն չառնենք, քեզ չեմ պսակելու, կույրիկ» (քույրիկի փոխարեն քրոջը հաճախ այդպես էր դիմում՝ կրկնօրինակելով բարեկամներից մեկին - հեղ.): Գյուղը շատ է սիրում, հաստատ գյուղից չէր կտրվի, իր ընկերները, դասընկներները՝ բոլորն այնտեղ են: Ուղղակի այնտեղ աշխատանք չկա, դրա համար էլ նրան քաղաքն է ձգում»:
Մայրն, ով առանց որդու զանգի մեկ օր անգամ չէր դիմանում, հիմա իր մեջ ուժ է գտել ու միակ դստերն է մխիթարում:
Մեծ էր Ղազարի սերը գեղանկարչության հանդեպ: Ծառայության ընթացքում հաճախ է մատիտը ձեռքը վերցրել. նկարում էր միայն ամենասիրելիներին՝ հարազատ գյուղը, սիրած աղջկան... Երբ նրա մարմինը գտան, գրպանում սիրելիի՝ իր ձեռքով նկարած նկարն էր՝ խնամքով պահված զինվորական գրքույկի մեջ:
«Հավանած աղջիկ ուներ, բայց նրան դեռ չէր ասել իր զգացմունքների մասին: Մտածում էր՝ վերադարձից հետո կասի: Երբ իր իրերը մեզ տվեցին, զինվորական գրքույկի մեջ այդ աղջկա նկարն էր դրված՝ գլխարկով, կանաչ աչքերով, ուսերին թափված մազերով: Այդ նեղ օրերին այնքա՜ն խնամքով է այդ նկարը պահել, որ հանկարծ չճմրթվի, չկեղտոտվի, չպատռվի», - արտասվելով պատմում է Էլենը։
Աղջիկն իրենց գյուղից է: Հերոսը մտածում էր՝ երբ վերադառնա, զգացմունքը կխոստովանի, նրան էլ գյուղից քաղաք կտեղափոխի, կսովորեն, կաշխատեն ու ընտանիք կկազմեն: Քույրը վստահ է՝ բարի ու նվիրված զավակը, ընկերն ու եղբայրը նույնքան նվիրված և հոգատար ամուսին ու հայր կլիներ, դա նրա բնույթն էր:
Ղազար Սարուխանյանը հուղարկավորվել է հարազատ Կոթիում՝ Սարուխանյանների ընտանեկան գերեզմանատանը, պապիկի կողքին:
«Ես Աստծուն շատ եմ հավատում, ու նույնիսկ հիմա ինձ թվում է, թե եղբորս մասին չեմ խոսում, այս ամենն ինձ հետ չի կատարվում: Ես դեռ նրան սպասում եմ ու երևի մինչև կյանքիս վերջ էլ սպասեմ», - Aysor.am-ի հետ զրույցը եզրափակեց միակ եղբորը կորցրած քույրը։